Synody

Synody mają bardzo długą tradycję i u początku były zgromadzeniem zwoływanym przez biskupa miejsca, by rozważyć ważne dla danego Kościoła lokalnego sprawy. Zwyczaj ich zwoływania na Wschodzie pojawił się w II wieku, a w Kościele na Zachodzie w wieku III. Najstarsze synody odbywały się w Azji Mniejszej i stanowiły formę kolegialnego działania Kościoła. Źródeł kolegialności dopatrujemy się w synodalnym spotkaniu, później, z racji powagi podjętych tam ustaleń, nazwanym „Soborem Apostolskim” z ok. 50 r. (Dz 15). Wówczas to, pod wpływem św. Pawła pierwotny Kościół otworzył się na głoszenie Dobrej Nowiny narodom pogańskim, równocześnie uwalniając chrześcijan pochodzących z tych narodów od restrykcyjnego zachowywania przepisów Prawa mojżeszowego. To wydarzenie stało się modelem dla działania wspólnoty Kościoła w następnych pokoleniach. Warto podkreślić, że na synodach zwracano uwagę na zachowanie depozytu wiary i wierność apostolskiej Tradycji. Jako że gminy chrześcijańskie rozwijały się początkowo przede wszystkim w większych ośrodkach administracyjnych, one stawały się też ośrodkami życia chrześcijańskiego, siedzibami biskupstw i, co za tym idzie, miejscami zwoływanych przez nich pierwszych synodów. Do znaczących spośród nich, nie umniejszając rangi pozostałych, zaliczyć można: Synod w Rzymie (154 r.), Synod w Elwirze (ok. 300 r.), odbywane w okresie chrześcijańskiej starożytności Synody w Kartaginie , potem w Rzymie czy w Orange.

Stopniowo kształtowały się reguły określające autorytet synodów i soborów. Nazwę synod zaczęto stosować do zgromadzeń partykularnych, zwoływanych w kościołach lokalnych (diecezje, prowincje). Synody stały się zwyczajną formą funkcjonowania Kościoła, który na tej drodze podejmował wiążące decyzje i strzegł jedności wiary i obyczajów. Większe zgromadzenia, zwoływane także przez późniejszych cesarzy chrześcijańskich, podczas których obradowali przedstawiciele wspólnot wielu prowincji i regionów, zaczęto nazywać soborami. Pierwszym przykładem takiego zgromadzenia jest Sobór Nicejski zwołany przez Konstantyna Wielkiego w 325 r.

Stosunkowo wcześnie utrwaliła się tradycja wymiany ustaleń podejmowanych na synodach partykularnych, w łączności z Rzymem. Papieże posiadali prawo akceptacji uchwał synodalnych bądź też odrzucania ustaleń błędnych doktrynalnie lub niewłaściwych pod względem moralności i dyscypliny kościelnej.

Wypracowaną w starożytności praktykę kontynuowano i rozwijano przez następne wieki. Także po rozdziale Kościoła w 1054 r. Katolickie synody diecezjalne zwoływano w różnych celach. Głównie chodziło o zachowanie czystości wiary, kościelnej dyscypliny i porządku. Na nich ogłaszano duchowieństwu zarządzenia Stolicy Apostolskiej oraz uchwały synodów prowincjonalnych. Podczas synodów dokonywano zmian w rubrykach liturgicznych a także podawano do wiadomości instrukcje własne biskupów. Z urzędu w synodach miała uczestniczyć kapituła katedralna, duchowieństwo stolicy diecezji oraz przedstawiciele księży z terenu. Jedynie biskup posiadał władzę stanowienia prawa. Wszyscy pozostali mieli głos doradczy.

Jesteśmy więc spadkobiercami żmudnie wypracowywanej i kształtowanej przez wieki tradycji. Wciąż jednak zasadne stawiamy pytanie, jak dziś przeżywać tę szlachetną tradycję i jak dziś kroczyć synodalną drogą?

Synodalność

Papież Franciszek w niedzielę 10 października 2021 r. zainaugurował XVI Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów na temat: „Ku Kościołowi Synodalnemu: komunia, uczestnictwo, misja”, który potrwa do 2023 r.

Termin „synod” etymologicznie złożony z przyimka σύν (syn) i rzeczownika όδός (hodos) – droga, wskazuje na drogę, po której Lud Boży idzie razem. Odnosi się on bezpośrednio do Pana Jezusa, który mówi o sobie: „Ja jestem drogą, prawdą i życiem” (J 14,6) jak też do faktu, że chrześcijanie, idąc za Nim, początkowo byli nazywani „zwolennikami drogi” (por. Dz 9,2; 19,9.23; 22,4; 24,14.22). Papież przypomniał, za św. Janem Chryzostomem, który napisał, że Kościół to nazwa, która oznacza „chodzenie razem” σύνoδoς (synodos), że synodalność przejawia się w pielgrzymim charakterze Kościoła. Droga wyjaśnia rozumienie przez człowieka tajemnicy Chrystusa jako Drogi, która prowadzi do Ojca. Jezus jest drogą od Boga do człowieka i od człowieka do Boga. Pełne łaski wydarzenie, w którym uczynił siebie pielgrzymem, rozbijając wśród nas swój namiot (J 1,14), przedłuża się w synodalnej drodze Kościoła. Kościół idzie z Chrystusem, przez Chrystusa i w Chrystusie aż do Jego powrotu (1Kor 11,26). Chrześcijanie są „obcymi i przybyszami” w świecie (1P 2,11), obdarzeni darem i odpowiedzialnością głoszenia wszystkim Ewangelii królestwa. Lud Boży będący w drodze aż do skończenia czasu (Mt 28,20) i po krańce ziemi (Dz 1,8) żyje w różnych Kościołach lokalnych będących ze sobą w komunii. Synodalny wymiar Kościoła zakłada komunię w żywej wierze Kościołów lokalnych powiązanych ze sobą nawzajem i z Kościołem Rzymskim, zarówno w sensie diachronicznym – antiquitas – jak i synchronicznym – universitas. Przekazywanie i przyjmowanie symboli wiary i decyzji synodów lokalnych, prowincjonalnych i ekumenicznych, wyrażały i gwarantowały w sposób normatywny tę komunię w wierze wyznawanej przez Kościół wszędzie, zawsze i przez wszystkich (quod ubique, quod semper, quod ab omnibus creditum est (św. Wincent z Lerynu).

Papież, zważywszy na praktykę dziejów, zapragnął, aby ten Synod nie był jednorazowym wydarzeniem, ale procesem, by w tym synodalnym doświadczeniu uczestniczyli nie tylko biskupi, ale wszyscy, „bo wszyscy przez chrzest i bierzmowanie otrzymali Ducha Świętego, a w Eucharystii karmią się jednym Ciałem Żyjącego Pana”. Papież chce dziś na nowo jeszcze dobitniej zaprosić do uczestnictwa wszystkich bo każdy ochrzczony stanowi cząstkę wspólnoty Kościoła. Communio czyli wspólnota Kościoła jest źródłem właściwego interpretowania synodalności. Przypomniał Papież otwierając Synod w Rzymie: „Synod nie jest parlamentem, Synod nie jest badaniem opinii; Synod jest momentem eklezjalnym, a protagonistą Synodu jest Duch Święty. Jeśli nie ma Ducha, nie będzie Synodu. Przeżyjmy ten Synod w duchu modlitwy, którą Jezus zanosił do Ojca za swoich uczniów: „Aby wszyscy stanowili jedno” (J 17, 21). Do tego jesteśmy powołani: do jedności, do komunii, do braterstwa, które rodzi się z poczucia, że jesteśmy ogarnięci jedyną miłością Boga. Wszyscy, bez różnicy, a w szczególności, pasterze, jak pisał św. Cyprian: „Powinni mocno się trzymać tej jedności i jej bronić” (O jedności Kościoła, 5). W jednym ludzie Bożym idziemy więc razem, aby doświadczyć Kościoła, który otrzymuje i żyje darem jedności i otwiera się na głos Ducha – mówił Papież. Synodalności zatem nie można sprowadzać jedynie do kwestii władzy i zawężać jej rozumienia do hierarchicznego problemu. Synodalność to wspólna droga, spotkanie w duchu braterstwa (collegialitas affectiva). To metoda, aby umożliwić całemu Ludowi Bożemu udział w doświadczeniu eklezjalności z utrzymaniem świadomości własnej misji we wspólnocie Kościoła i poszanowaniem Biskupów będących „autentycznymi stróżami, interpretatorami i świadkami wiary całego Kościoła (Papież Franciszek)”. W duchu „teologii partycypacji” należy właściwie rozumieć uczestnictwo i współodpowiedzialność wszystkich w praktyce synodalności.

Synodalność wynika z godności chrzcielnej i polega na współodpowiedzialności wszystkich ochrzczonych za Kościół , docenia wartość charyzmatów udzielanych przez Ducha Świętego Ludowi Bożemu , uznaje posługę pasterzy w kolegialnej i hierarchicznej komunii z biskupem Rzymu, którzy troszczą się, aby wydarzenia synodalne przebiegały w wierności depositum fidei i w posłuszeństwie Duchowi Świętemu dla odnowienia misji Kościoła (Papież Franciszek). Obowiązuje zasada współdziałania darów hierarchicznych i charyzmatycznych.

Dlatego też Synod jest podzielony na trzy etapy: lokalny, kontynentalny i powszechny w Rzymie.

Synod w Archidiecezji

Pierwszym etapem Synodu jest faza diecezjalna, której uroczyste otwarcie w naszej diecezji nastąpiło w niedzielę 17 października, w katedrze białostockiej. Arcybiskup Białostocki poleca, aby we wszystkich parafiach archidiecezji przeprowadzono prace Synodu. Podczas pierwszego etapu (diecezjalnego) drogi synodalnej Kościół skupi się na tym, kto jest „towarzyszem podróży”, kto jest na uboczu, na marginesie, jak słuchani są świeccy, zwłaszcza młodzi i kobiety, jaka jest przestrzeń dla głosu mniejszości, odrzuconych i wykluczonych. A także jakie są stereotypy, kontekst społeczny i kulturowy, w którym żyjemy. Wszyscy są zachęcani do odważnego wypowiadania się. Podczas dyskusji synodalnych będzie możliwość określenia, jak inspiruje ludzi modlitwa i celebracja liturgiczna, jak promować aktywne uczestnictwo wszystkich wiernych w liturgii i sprawowaniu funkcji uświęcającej, jaka jest przestrzeń dla sprawowaniu posługi akolity itp., w jaki sposób zaangażować ludzi w promowanie sprawiedliwości społecznej, w ochronę praw człowieka, itp. Synod jest okazją do uświadomienia sobie, gdzie jesteśmy na drodze budowania synodalnej wrażliwości, a więc do wskazania, jakie napotykamy trudności, a jakie mamy dobre praktyki i doświadczenia. Zostały przygotowane materiały (konspekt na 10 spotkań do pobrania ze strony internetowej www.archibial.pl w zakładce Synod), które stanowią pomoc do przeprowadzenia spotkań synodalnych przez różne grupy w parafii, aby wypowiedzieć się w tematach zaproponowanych przez Stolicę Apostolską.

Jak zorganizować prace synodalne w parafii? Parafialny Zespół Synodalny tworzą przede wszystkim: Parafialna Rada Duszpasterska, a także liderzy wspólnot działających w parafii. Należy również dążyć do tego, aby nie tylko na nich skupiała się praca synodalna w parafii, leczy by obejmowała ona jak najwięcej wiernych. Z pomocą Parafialnych Rad Duszpasterskich i innych osób zaangażowanych w życie parafii należy powołać członków Parafialnych Zespołów Synodalnych, w których powinny znaleźć się również osoby zdystansowane do Kościoła, a nawet od niego oddalone. Jeden Zespół Synodalny składa się maksymalnie z dwunastu osób. Jeżeli chętnych do czynnego uczestnictwa w pracach synodalnych zgłosi się w danej parafii więcej, np. 60 osób, należy z nich utworzyć 5 Zespołów. Każdy Parafialny Zespół Synodalny wybiera swego koordynatora z którym będzie kontaktował się członek Diecezjalnego Zespołu Synodalnego. Synodalne prace w parafii potrwają do 15 lutego 2022 r. Istnieje możliwość wzięcia udziału w pracach synodalnych również indywidualnie (ale nie anonimowo), przesyłając swoje refleksje droga elektroniczną na adres: synod@archibial.pl lub zwykłą pocztą na adres Kurii Metropolitalnej w Białymstoku z dopiskiem „Synod”. Do uczestnictwa w pracach synodalnych można zachęcać poprzez ogłoszenia parafialne, media społecznościowe, listy itp. Z pomocą lokalnych społeczności, jak również instytucji kościelnych, takich jak szkoły i ośrodki społeczne, można podjąć szczególny wysiłek w celu identyfikacji i dotarcia do tych, którzy od pewnego czasu nie utrzymują regularnych kontaktów ze wspólnotą kościelną. Należy zadbać o zaangażowanie tych, którzy są wykluczeni lub których głosy często nie są brane pod uwagę.

Pierwszym krokiem rozpoczynającym podjęcie prac synodalnych w parafii jest utworzenie Parafialnych Zespołów Synodalnych. Im więcej będzie takich zespołów w parafii, tym większe mogą przynieść owoce. W grupach synodalnych należy wybrać koordynatora, który będzie przewodniczył spotkaniom i przekazywał wypracowane wnioski Diecezjalnemu Zespołowi Synodalnemu.

ks. Andrzej Proniewski