Msza św. w 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej

1 września 2024 | autor: © Teresa Margańska

„Jeśli nie chcemy doprowadzić do kolejnej katastrofy w Europie i na świecie, trzeba nieustannie powtarzać, że są takie chwile w życiu narodów i społeczeństw, gdy mówienie prawdy jest nakazem, a milczenie staje się grzechem” – mówił abp Józef Guzdek podczas Mszy św. w 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej sprawowanej na Cmentarzu Farnym w Białymstoku, gdzie spoczywają dwaj Westerplatczycy – strzelcy Alfons Bartulewicz i Antonii Ozorowski.

Msza św. w 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej — © fot. Robert Ostrowski

Zadając w homilii pytanie o przyczyny wielkiej tragedii w historii ludzkości, jaką była II wojna światowa, a której symbolami stały się Katyń i Auschwitz, miejsca, „gdzie w szczególny sposób objawiła się bezwzględność zła, nienawiści i pogardy dla człowieka”, abp Guzdek podkreślił, że wśród wielu przyczyn, główną były odejście od Boga i zdrada Jego przykazań.

Przypomniał, że „w Niemczech pod rządami Hitlera została odrzucona podstawowa prawda, że wszyscy ludzie są dziećmi Boga; że wszyscy są równi i mają te same prawa, w tym prawo do życia i wolności oraz do poszanowania godności. Ogłaszając, że Niemcy są nadludźmi takie nacje jak Żydzi, Polacy i wiele innych narodów słowiańskich zostały pozbawione tych praw”.

Jako drugi powód niemieckiej agresji wskazał na milczenie, konformizm i uniki ówczesnych przywódców państw europejskich. „W 1938 roku Zachód mógł twardą postawą zatrzymać marsz ku wojnie. W imię pokoju wybrał porozumienie” – stwierdził hierarcha i dodał: „W 1939 roku mieliśmy potężnych sojuszników, zawarte umowy międzynarodowe. Zostaliśmy jednak okłamani. Nikt nie przyszedł nam z pomocą. Sowieci też kłamali uzasadniając wtargnięcie na terytorium Polski 17 września chęcią powstrzymania hitlerowskiej armii”.

Zachęcał, by wspominając 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej wyciągnąć odpowiednie wnioski z przeszłości. „Jeśli nie chcemy doprowadzić do kolejnej katastrofy w Europie i na świecie, trzeba nieustannie powtarzać, że są takie chwile w życiu narodów i społeczeństw, gdy mówienie prawdy jest nakazem, a milczenie staje się grzechem” – stanowczo podkreślał.

„Współczesny świat potrzebuje powrotu do Boga, do ewangelicznych wartości oraz uzdrawiającej i przemieniającej mocy prawdy. Potrzebuje polityków, którzy będą mówili prawdę o przeszłości, a więc o faszyzmie i komunizmie, prawdę o wartościach moralnych, które stanowią fundament pokojowego współistnienia w tym prawa do wolności sumienia i wyznania. Potrzebujemy więc powrotu do prawdy. Uwierzmy Chrystusowi, który przekonywał: «Poznacie prawdę a prawda was wyzwoli». Prawda jest warunkiem wolności i pokoju” – mówił.

Arcybiskup wskazywał, że „konflikty zbrojne nie będą zażegnane, jeśli politycy będą posługiwać się kłamstwem lub będą milczeć widząc jawną niesprawiedliwość i pogwałcenie praw”, co odnosi się to także do napięć o charakterze cywilizacyjnym.

„Stojąc na Cmentarzu Farnym w Białymstoku obejmujemy modlitwą i chylimy czoła przed tymi, którzy w 1939 r. podjęli heroiczną walkę z przeważającymi siłami podwójnego wroga – hitlerowskich Niemiec i sowieckiej Rosji. Symbolem oporu w pierwszych dniach września 1939 r. stało się Westerplatte. (…) Byli wśród nich synowie naszej podlaskiej ziemi, z których dwaj na tym cmentarzu spoczywają” – zaznaczył.

„Polacy nie splamili swojego honoru poprzez zdradę i kolaborację z wrogiem” – mówił, przypominając, że Polacy w latach okupacji nie godzili się ani na niewolę niemiecką, ani też sowiecką, a dla polskiego żołnierza najważniejsze były wartości wyrażone w słowach: „Bóg, Honor, Ojczyzna”.

„Bądźmy strażnikami i kustoszami historycznej prawdy o czasach II wojny światowej, przyczynach jej wybuchu oraz przebiegu. Przylgnijmy do Boga i Jego przykazań, «nic nie dodając ani też ujmując». Prawo: «Nie zabijaj» jest jednoznaczne – nie zabijaj nikogo, bez wyjątków i w żadnym przypadku. Tu jest szczególny apel do tych, którzy mieniąc się uczniami Chrystusa kwestionują prawo do życia każdego człowieka, także tego najsłabszego. Do nich skierowany jest apel o przemianę serc, wszak Jezus powiedział, że całe zło z serca ludzkiego, z wnętrza człowieka. (…) Jeśli chcemy pokoju, przylgnijmy do Boga i żyjmy zgodnie z Jego przykazaniami” – apelował na zakończenie.

We Mszy św. w intencji Ojczyzny i za poległych w jej obronie uczestniczyli żołnierze Wojska Polskiego wraz z kompanią honorową, dowódcy służb mundurowych innych formacji wraz z pocztami sztandarowymi, grupy rekonstrukcyjne, harcerze i kombatanci oraz przedstawiciele parlamentarzystów, władz rządowych i samorządowych oraz Instytutu Pamięci Narodowej.

Wspólną modlitwę zakończyło złożenie kwiatów na grobach bohaterów i salwa honorowa.

W chwili wybuchu wojny w Białymstoku stacjonował sztab Podlaskiej Brygady Kawalerii pod dowództwem gen. bryg. Ludwika Kmicic-Skrzyńskiego, a w jej składzie znajdował się 10 Pułk Ułanów Litewskich. Piechotę w garnizonie reprezentował 42 Pułk Piechoty im. gen. Jana Henryka Dąbrowskiego („Dzieci Białegostoku”), a ponadto kwaterował tu 14 Dywizjon Artylerii Konnej. Jeszcze w lipcu 1939 r. z dywizjonu wydzielono działon, który wszedł w skład załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. Żołnierze obsługiwali armatę polową tzw. putiłówkę, a podczas walk oddali 28 strzałów, z czego 27 celnych. Dzięki ich wprawie zniszczyli kilkanaście gniazd karabinów maszynowych usytuowanych w budynkach w Nowym Porcie. 2 września 1939 r. w czasie nalotu zginął zamkowy kanonier Władysław Jakubiak.

Strzelec Antoni Ozorowski, ur. 6 sierpnia 1916 r. w Białymstoku, przed powołaniem do wojska był dekarzem. Służbę wojskową odbywał w 86. Pułku Piechoty w Mołodecznie, a następnie od 7sierpnia 1939 r. służył na Westerplatte. Podczas obrony walczył w placówce „Przystań", 4. drużyna II pluton. Po kapitulacji Załogi Westerplatte jako jeniec wojenny przebywał w niewoli w Prusach Wschodnich, w Stalagu I A. W grudniu 1939 r. podjął nieudaną próbę ucieczki, za co został skierowany do kompanii karnej. Pracował przy pogłębianiu Kanału Kilońskiego. Następnie trafił na wyspę Sylt i wykonywał prace przy drenowaniu terenu. W 1940 r. udało mu się uciec z kompanii karnej do Danii, skąd na pokładzie szwedzkiego statku handlowego przedostał się do Szwecji, a następnie do Wielkiej Brytanii. W Anglii wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych i pełnił służbę wartowniczą w oddziałach zapasowych. Po powrocie do Polski w grudniu 1945 r. zamieszkał w Białymstoku i pracował w firmie budowlanej jako blacharz. Zmarł 27 lipca 1987 r. Spoczywa na cmentarzu farnym w Białymstoku. Został odznaczony: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, pośmiertnie – Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari (1989).

Strzelec Alfons Bartulewicz, ur. 18 sierpnia 1916 r we wsi Szaciłówka, powiat sokólski, 5 maja 1937 r. otrzymał powołanie do II Batalionu Morskiego w Gdyni-Oksywiu. 5 sierpnia 1937 r. przydzielony na Hel, skąd 8 czerwca 1939 r. przybył na Westerplatte jako strzelec. W trakcie obrony walczył w obsadzie Wartowni nr 3, przydział 5. drużyna II pluton. Po kapitulacji Załogi Westerplatte, jako jeniec wojenny, aż do 1945 r. przebywał w niewoli w Prusach Wschodnich w Stalagu I A. Pracował, jako zegarmistrz w Żelowie. Po wkroczeniu do Żelowa Armii Czerwonej w lutym 1945 r. został internowany i wywieziony do ZSRS, skąd wrócił do Polski w sierpniu 1945 r. Zamieszkał w Białymstoku, gdzie znalazł zatrudnienie w charakterze operatora w kinie „TON". Do przejścia no emeryturę w 1980 r. prowadził własny zakład zegarmistrzowski. Zmarł 10 września 1984 r. Pochowany na cmentarzu farnym w Białymstoku. Odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1974) i Medalem „Za udział w wojnie obronnej 1939" (1982), pośmiertnie – Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari (1989).

W Białymstoku spoczywają jeszcze inni dwaj obrońcy Westerplatte: Edmund Spławski, kapral rezerwy, zmarły 26 czerwca 2003 r. Pochowany jest na cmentarzu miejskim w Białymstoku. Odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1974), Medalem „Za udział w wojnie obronnej 1939" (1982) oraz Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari (1989); strzelec Antoni Fiedorczuk, zmarły 14 września 2005 r., pochowany jest na cmentarzu św. Andrzeja Boboli w Białymstoku. Odznaczony został Medalem „Za udział w wojnie obronnej 1939" (1982) oraz Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari (1989).