„Od stu lat, kiedy Cerkiew prawosławna w Polsce zyskała autokefalię, piszemy wspólną historię służby Bogu, Kościołowi i Ojczyźnie. W czasie jubileuszu można, spoglądając wstecz, uruchomić pamięć złą albo dobrą. Jest pamięć zła, która czasem może przeradzać się w pamiętliwość. Można w nieskończoność rozdrapywać bolesne rany. O trudnych wydarzeniach z przeszłości zapomnieć nie wolno. Ale niezwykle ważna jest ta dobra pamięć: to, że służymy temu samemu Panu i głosimy wspólne ewangeliczne wartości. Trzeba dostrzegać, że w tym stuleciu wydarzyło się wiele dobrego” – mówił metropolita białostocki.

Przypomniał, iż przez ponad dziesięć lat w Wojsku Polskim współpracował z abp. Jerzym Pańkowskim, prawosławnym biskupem polowym. „Razem służyliśmy Bogu i Ojczyźnie, spędziliśmy na modlitwie setki godzin, odwiedzaliśmy wielokrotnie naszych żołnierzy na misjach pokojowych i stabilizacyjnych, ale też umieliśmy pokazać naszą jedność, kiedy pochylaliśmy się nad mogiłami poległych czy zamordowanych żołnierzy Wojska Polskiego, bo tam, pośród nich, spoczywają kapelani katoliccy i prawosławni, którzy aż do śmierci towarzyszyli obrońcom naszej wolności. Do końca byli im wierni” – podkreślał.

Metropolita białostocki wyraził wdzięczność abp. Jakubowi za życzliwość okazaną, gdy przybył do Białegostoku przed dwoma laty, a także „za przyjaźń i normalność” we wzajemnych relacjach. Z okazji podwójnego jubileuszu życzył Władyce dalszej dobrej współpracy obu Kościołów, gdyż - jak wskazał - „wiele jest jeszcze wspólnie do zrobienia”.

„Musimy dać światu przykład jedności i wzajemnego szacunku, wszak tego oczekuje od nas Bóg, a także ludzie. Piszmy więc dalej tę wspaniałą historię Kościoła prawosławnego i katolickiego tu, na Podlasiu” – dodał abp Guzdek, nawiązując do modlitwy Jezusa wypowiedzianej podczas Ostatniej Wieczerzy: Ojcze spraw, aby byli jedno”.

Arcybiskup Sawa, nawiązując do 25-lecia posługi biskupiej abp. Jakuba, podziękował mu za jego pracę duszpasterską, administrowanie diecezją i dobre kontakty międzywyznaniowe i międzypaństwowe.

W związku z jubileuszem 25-lecia ingresu, wręczył abp. Jakubowi Order św. Marii Magdaleny I stopnia – najwyższe odznaczenie przyznawane przez Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny.

Obecni na uroczystościach przedstawiciele władz parlamentarnych i samorządowych, wraz ze słowami życzeń, podkreślali wielokulturowość i wielowyznaniowość Podlasia. Słowo zabrał prezydent Białegostoku Tadeusz Truskolaski, wojewoda podlaski Jacek Brzozowski, marszałek województwa podlaskiego Łukasz Prokorym oraz przewodnicząca Rady Miasta Katarzyna Jamróz.

22 maja przypada rocznica przeniesienia relikwii świętego Mikołaja z Myrr Licejskich w obecnej Turcji do Barii we Włoszech. To święto patronalne katedry prawosławnej w Białymstoku – najważniejszej świątyni w diecezji białostocko-gdańskiej.

W związku z jubileuszem stulecia autokefalii Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (PAKP) na ścianie soboru św. Mikołaja przed uroczystą liturgią odsłonięta została okolicznościowa tablica, którą poświęcił zwierzchnik Cerkwi w Polsce metropolita Sawa, który wraz z innymi prawosławnymi hierarchami z soboru biskupów PAKP wziął udział w dalszych uroczystościach w Białymstoku.

Polska Cerkiew uzyskała autokefalię, czyli niezależność, udzieloną jej przez patriarchat w Konstantynopolu 13 listopada 1924 r. Patriarchat moskiewski nie uznał tej autokefalii. Twierdził, że stało się to z naruszeniem zasad kanonicznych. Zrobił to dopiero po II wojnie światowej.

Obchody stulecia tych wydarzeń mają głównie charakter religijny i liturgiczny. Centralne dziękczynne nabożeństwo planowane jest na 19 sierpnia na Grabarce – w najważniejszym w Polsce prawosławnym sanktuarium. Co roku Święto Przemienienia Pańskiego – najważniejsza uroczystość w tym sanktuarium, gromadzi tysiące wiernych.

W ramach centralnych obchodów związanych z jubileuszem stulecia autokefalii, 13 listopada – w rocznicę podpisania aktu o samodzielności Cerkwi prawosławnej w Polsce – w katedrze metropolitalnej w Warszawie sprawowana będzie okolicznościowa liturgia, a wieczorem odbędzie się koncert muzyki cerkiewnej. Obchody jubileuszowe zakończą się 17 listopada uroczystą liturgią w cerkwi Hagia Sophia w Warszawie. Oddzielne obchody odbywają się również na poziomie prawosławnych diecezji.