Biskupi zebrani na Soborze Watykańskim II, w Konstytucji o Liturgii świętej Sacrosanctum Concilium (z 4 XII 1963) zapowiedzieli reformę liturgiczną dotyczącą również pogrzebu. Powiedziano w Konstytucji, że „Obrzęd pogrzebowy powinien jaśniej wyrażać paschalny charakter śmierci chrześcijanina i lepiej odpowiadać warunkom i tradycjom poszczególnych regionów co do barwy liturgicznej. Należy starannie rozpatrzyć obrzęd pogrzebu dzieci i dołączyć doń własna Mszę” (KL 81 – 82).

Kongregacja Kultu Bożego ogłosiła z polecenia papieża Pawła VI odnowione „Obrzędy pogrzebu” w dniu 15 VIII 1969 r. , jednocześnie postanawiając, że mają one obowiązywać od l VI 1970 r. W Polsce odnowione obrzędy pogrzebowe, po zatwierdzeniu ich przez Stolicę Apostolską, ogłoszono drukiem w Księgami św. Jacka w Katowicach w roku 1977 w księdze Obrzędy pogrzebu dostosowane do zwyczajów diecezji polskich (skrót= OP). Zaczęły one w Kościele polskim obowiązywać od roku 1978. Pragnę przybliżyć Drogim Czytelnikom odnowioną liturgię pogrzebową, a wraz z nią problematykę duszpasterską związaną z odejściem naszych zmarłych do wieczności. Wymowa śmierci i pogrzebu

W Katechizmie Kościoła Katolickiego, że wszystkie sakramenty, szczególnie zaś sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego (chrzest, bierzmowanie i Eucharystia), mają na celu ostatnią Paschę dziecka Bożego, czyli nasze przejście z tej ziemi do domu Ojca w niebie. Chrześcijański sens naszej śmierci odczytujemy w śmierci i zmartwychwstaniu naszego Pana Jezusa Chrystusa, dzięki któremu nasze życie jedynie zmienia się, ale nigdy nie kończy wraz z zakończeniem ziemskiej wędrówki. Kościół widzi w dniu śmierci chrześcijanina, po zakończeniu życia sakramentalnego, dopełnienie jego nowych narodzin do Królestwa niebieskiego rozpoczętych podczas chrztu świętego. Nasz Kościół, w którym chrześcijanin umacniał się słowem Bożym i sakramentami, towarzyszy mu w jego ostatniej drodze tu na ziemi i oddaje go „w ręce” dobrego Ojca. Ofiarowuje go przez Chrystusa Ojcu i z nadzieją składa jego ciało w ziemi, wierząc, że zmartwychwstanie ono w chwale. Pogrzeb chrześcijański nie udziela zmarłemu ani sakramentów, ani też sakramentaliów, bowiem zmarły znajduje się już poza porządkiem ekonomii sakramentalnej. W liturgii pogrzebowej pragniemy oddać naszą posługę zmarłemu, zanieść do Boga modlitwy w jego intencji i wyrazić naszą z nim łączność (por. KKK 1680 – 1684).

Zagadnienia duszpasterskie związane ze śmiercią i pogrzebem

Grzebanie ciała i kremacja

Prawo kanoniczne (KPK kan. 1176 § 3) poucza, ze chrześcijańska praktyka grzebania ciał ludzi zmarłych opiera się na prawdzie o integralnym odkupieniu nas przez Chrystusa Pana, który kiedyś wskrzesi ciała zmarłych i obdarzy je chwałą zmartwychwstania.

Kongregacja Świętego Oficjum pozwoliła 8 V 1963 r. na chrześcijański pogrzeb tym, którzy wybrali spalenie swoich zwłok, jeśli wiadomo, że nie podjęli tej decyzji z motywów przeciwnych wierze. Obrzędy pogrzebowe odprawia się wówczas według zwyczaju danego kraju. Należy jednak podkreślić, że w Kościele wyżej ceni się grzebanie zwłok, „ponieważ sam Chrystus chciał być pogrzebany”. Liturgia pogrzebowa może się odbyć przed lub po spopieleniu zwłok, nawet w budynku krematorium. Należy jednak w takim przypadku (kremacji) unikać niebezpieczeństwa indyferentyzmu, zgorszenia lub zdziwienia ze strony wiernych. Gdy z zagranicy przesyła się urnę z prochami zmarłego, wolno przy tej urnie odprawić liturgie pogrzebową w kościele lub w kaplicy (KPK kan. 1176 § 3; OPs. 15).

Czas pochowania

Ciało zmarłego wolno pochować po upływie odpowiedniego czasu, podczas którego wystarczająco można będzie wykluczyć wszelkie wątpliwości co do zgonu, szczególnie zaś, gdy śmierć nastąpiła nagle. Posługujemy się tu ustaleniami prawa świeckiego, które nas obowiązują. Nie wolno więc grzebać ciała przed upływem 24 godzin do śmierci, a najpóźniej po upływie 72 godzin od zgonu zwłoki należy zabrać z mieszkania, aby je pochować. W przypadku słusznego odłożenia pogrzebu, należy zwłoki przechować w odpowiednim pomieszczeniu.

Ekshumacja

Prawo kanoniczne nakazuje postarać się o zezwolenie ordynariusza miejsca (u nas Arcybiskupa Metropolity) na ekshumację, chociaż nie w każdym wypadku. Takie zezwolenie potrzebne jest wówczas, gdy ciało pochowano na stałe. W wypadku pochowania czasowego (np. do czasu wykonania murowanego grobowca) nie jest ono wymagane.

Kościół pogrzebu

Liturgia pogrzebowa za każdego zmarłego powinna być z reguły odprawiona w jego własnym kościele parafialnym (KPK kan. 1177 § 1). Podstawą uzyskania prawa do własnej parafii jest stałe lub tymczasowe zamieszkanie na jej terenie. Dla tych osób, które nie mają nigdzie takiego zamieszkania, jak wyżej, własną parafią jest parafia aktualnego przebywania, w danym wypadku parafia zgonu.

Kodeks poucza, ze każdy wierny lub ci, którzy zajmują się pogrzebem zmarłego (rodzina, w jej braku, np. przyjaciele, znajomi) mogą wybrać inny kościół na pogrzeb za zgodą jednak tego, kto nim zarządza i po powiadomieniu własnego proboszcza (KPK kan. 1177 § 2). Jeżeli śmierć nastąpiła poza własną parafią i nie przyniesiono do niej zwłok ani nie został wybrany, zgodnie z prawem, inny kościół pogrzebu, liturgie pogrzebowa należy odprawić w kościele tej parafii, gdzie nastąpiła śmierć, chyba że na mocy miejscowego prawa naznaczono, by inny kościół (KPK kan. 1177 § 3). Prawodawca ma tu często na myśli zmarłych w szpitalu położonym w znacznej odległości od kościoła parafialnego, co utrudniłoby przewiezienie zwłok do tej świątyni. (cdn)

Ks. Stanisław Hołodok