Ksiądz Andrzej Grecki SVD – od 5 lat pracujący w Brazylii, pochodzący z Parafii pw. Św. Stanisława Bp.M. w Białymstoku - jest prefektem (opiekunem kleryków filozofii w prowincji Sao Paulo Zgromadzenia Słowa Bożego – Księża Werbiści), ksiądz Jerzy Figura SVD – pochodzący z parafii w Wieprzu koło Żywca, od 7 lat pracujący w Nikaragui – obecnie studiuje Biblię na Uniwersytecie Metodystów w Sao Paulo. W domu Księży Werbistów mieszka obecnie pięciu alumnów.

Korzystając z okazji pobytu w tym tak bardzo gościnnym domu Księży Werbistów w dzielnicy Vila das Belezas w Sao Paulo, poprosiłem Księży i kleryków o podzielenie się dla Czasu Miłosierdzia swoimi refleksjami na temat zwyczajów Bożego Narodzenia w Brazylii i Nikaragui.

Ksiądz Andrzej Grecki SVD:

Trudno jest mówić o zwyczajach bożonarodzeniowych w Brazylii. Każdy region, każda parafia na swój sposób traktuje Boże Narodzenie, spotkanie z Chrystusem nowo narodzonym. Chciałbym powiedzieć, jak my przygotowywaliśmy się i obchodziliśmy Boże Narodzenie w Parafii Pedro de Toledo w stanie Sao Paulo, gdzie pracowałem przez 3 lata. Boże Narodzenie w tym regionie rozpoczyna się praktycznie w pierwszą niedzielę Adwentu. Już przez pierwszą niedzielą Adwentu ludzie budują żłóbki bożonarodzeniowe. Figurę Dzieciątka Jezus przynosiły dzieci na początku Mszy Świętej. Tam kładły tę figurkę na ołtarz. Figura Dzieciątka Jezus przez całą Mszę leżała na ołtarzu. Pod koniec Mszy Świętej odbywało się losowanie, które z dzieci weźmie figurę Dzieciątka Jezus do swego domu na następny tydzień Adwentu. Po upływie owego tygodnia, dziecko – wraz ze swymi rodzicami – przynosiło figurę Dzieciątka Jezus przed kościół, by ponownie wnieść ją podczas Mszy na ołtarz. Zwyczaj ten trwa przez 4 tygodnie adwentowe aż do Wigilii. W dniu Wigilii Bożego Narodzenia oczywiście najważniejszym momentem jest Msza, którą tutaj nazywa się Missa do galo (Msza Koguta). Msza ta odbywa się nie tak, jak w Polsce, o północy, ale zaczyna się ją celebrować między godzina 20 a 22. Dlaczego? W Brazylii nie ma zwyczaju spożywania Wieczerzy Wigilijnej przed Pasterką, czyli Mszą Koguta. Dopiero po tej Mszy zbiera się cała rodzina, aby spożyć kolację wigilijną w sposób tradycyjny w obecności całej rodziny, oczywiście z prezentami świątecznymi. Kolacja ta rozpoczyna się zazwyczaj o północy lub około godziny pierwszej nad ranem i trwa nieraz aż do rana. Jest to jedyna noc, podczas której rodzina brazylijska staje się niemal w całości obecna.

Tu, w Sao Paulo, już po raz drugi będę przeżywał Boże Narodzenie. To, co odróżnia Sao Paulo od tzw. Interioru (terytorium poza metropolią), to brak czasu na przygotowanie się do świąt Bożego Narodzenia. Tu natomiast wielką rolę odgrywają pieśni bożonarodzeniowe. Istotne w przygotowaniach do świat są też nowenny adwentowe w domach, gdzie gromadzą się ludzie, by modlić się i śpiewać pieśni już bożonarodzeniowe i rozważać rożne tematy związane z narodzeniem Chrystusa na ziemi. Każdego roku tematyka jest poświecona innemu problemowi społecznemu, który dotyczy Sao Paulo. W tym roku – na przykład – będziemy rozważać problem narkotyków, który dotyczy dużej ilości tutejszej młodzieży.

Przed Mszą Koguta ludzie śpiewają każdego roku nowe pieśni bożonarodzeniowe.

Korzystając z okazji chcę przekazać serdeczne pozdrowienia dla Czytelników „Czasu Miłosierdzia”. Szczęść Boże!

Reginaldo - kleryk I roku filozofii pochodzący ze stanu Bahia:

Po Mszy Koguta wszyscy z mojej rodziny wracają do domu, siadają przy stole i rozmawiają. Zazwyczaj przyjeżdżają krewni, którzy mieszkają bardzo daleko, aby razem świętować Boże Narodzenie. Wspólnie modlimy się, by wszyscy mogli mieć pożywienie nie tylko podczas Bożego Narodzenia, ale też w ciągu całego roku. Opowiadamy sobie o wydarzeniach, które miały miejsce w ciągu mijającego roku. Dzielimy się swoimi planami na cały przyszły rok i z wielką radością świętujemy narodziny Jezusa Chrystusa.

Cristovao – kleryk III roku filozofii, pochodzący ze stanu Paraiba w północno-wschodniej części Brazylii:

W stanie Paraiba Boże Narodzenie świętuje się wśród rodziny, która jest z zasady bardzo religijna. Gromadzą się wszyscy krewni. Ludzie mieszkający na wsi gromadzą się, aby czcić ów moment narodzin poprzez nowenny, procesje. Najważniejsze jest to, że wszyscy gromadzą się razem, gdyż wielu z nich mieszka z dala od swojej rodziny, od miejsca swego urodzenia ( np. W Rio de Janeiro, Sao Paulo ). Święta Bożego Narodzenia – to dla ludzi z północy Brazylii okazja do spotkania rodzinnego.

Raimundo – kleryk I roku filozofii, pochodzący z miasteczka Alenquer w stanie Para w środkowej Amazonii:

Msza bożonarodzeniowa (Missa do galo), to moment bardzo dla nas ważny! Rodzice zabierają swoje dzieci do kościoła. Fakt ten jest bardzo istotny, gdyż dzieci już od samego początku zaczynają towarzyszyć swoim rodzicom w życiu wspólnoty parafialnej. Kościoły na Mszy Koguta są wypełnione ludźmi. O północy przychodzi moment tworzenia braterskiej wspólnoty, gdzie wszyscy się pozdrawiamy, składamy sobie nawzajem życzenia. Zasadniczo w Noc Bożego Narodzenia nie śpimy. Po Mszy przygotowujemy dania inne od tych codziennych. Nie może zabraknąć ryb, które są charakterystyczne dla naszego regionu Amazonii. Robimy też i ciasta, gdyż na święta nie może ich zabraknąć! O północy śpiewamy Parabens (tj. Najlepsze życzenia) dla wszystkich obecnych z okazji narodzin Chrystusa. Przypomnę raz jeszcze: w regionie Amazonii na Boże Narodzenie nie może zabraknąć ryb!

Ks. Jerzy Figura SVD – misjonarz w Nikaragui:

W Nikaragui, Boże Narodzenie oficjalnie zaczyna się Świętem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny 8 grudnia. Jest to największe święto w roku. Maryja już w swoim łonie ma Dzieciątko Jezus i dlatego ludzie w Nikaragui już 8 grudnia zaczynają świętować Boże Narodzenie. Święto to tak oto wygląda: Ludzie zamożniejsi przygotowują ołtarze i około godziny 20 rozpoczyna się procesja do tych ołtarzy, gdzie ludzie śpiewają pieśni na cześć Najświętszej Maryi Panny. Pieśni te związane są z Bożym Narodzeniem. Po odśpiewaniu pieśni ludzie ustawiają się w kolejce, by otrzymać dary. Są to zazwyczaj pomarańcze, banany, różnego rodzaju owoce, zabawki dla dzieci. Prezenty te przygotowuje rodzina, do której domu przybywają ludzie – najczęściej bardzo ubodzy. Chciałbym zaznaczyć przy okazji, że w Nikaragui jest ponad 70 procent ludzi bezrobotnych, tak więc ludzie biedni przygotowują dary dla jeszcze biedniejszych od siebie! W święto Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny nie może zabraknąć dla nikogo podstawowych rzeczy do życia! To dzielenie się trwa zazwyczaj do północy i wtedy właśnie przy pomocy wielkich sztucznych ogni wita się Dzieciątko Jezus, które obecne jest w łonie Najświętszej Maryi Panny. Na drugi dzień – około godziny 21 – rozpoczyna się Msza Święta. Po tej Mszy rodziny we własnych domach śpiewają piosenki świąteczne. Adwent w Nikaragui jest czasem wielkiej radości, oczekiwania na narodzenie Jezusa. 24 grudnia w godzinach wieczornych (od godziny 20 do godziny 22) rozpoczyna się Msza bożonarodzeniowa nazywana, podobnie jak w Brazylii, Mszą Koguta. Wspólna wieczerza odbywa się dopiero po skończeniu się Mszy bożonarodzeniowej. O północy ludzie wystrzeliwują sztuczne ognie na cześć nowo narodzonego Jezusa. Po skończonym świętowaniu narodzin Dzieciątka Jezus zaczyna się na nowo codzienna troska o chleb powszedni (tzw. tortilla – czyli placki kukurydziane), gdyż ludzie oddali wszystko, co mieli innym potrzebującym w czasie Bożego Narodzenia.

Rozmawiał ks. Bogusław Kieżel, Brazylia - Sao Paulo, listopad 2001 r.