W 1253 roku papież Innocenty IV przyznaje pogańskie Podlasie Bolesławowi V Wstydliwemu z poleceniem krzewienia chrześcijaństwa na tych terenach. Prawdopodobnie wtedy w małej leśnej osadzie Knyszyn, leżącej nad rzeczką Jaskranką, pełniącej funkcję strażniczą na pograniczu Litwy i Mazowsza, wzniesiony został pierwszy drewniany kościół. Ksiądz dziekan Jerzy Żamejć ten fakt nie tylko opisał, ale opatrzył to wydarzenie datą - 1264 r. Nie wiemy na jakich źródłach się opierał knyszyński dziekan, może był to efekt jego historycznych marzeń? Gdyby jednak okazało się to prawdą, początki chrześcijaństwa na Podlasiu należałoby przesunąć w czasie o prawie dwa wieki. Zrozumiałą jest rzeczą, że Knyszyn stałby się przez to najstarszym ośrodkiem duszpasterstwa w naszej diecezji.

O ile powyższe rozważania można traktować z przymrużeniem oka, to późniejsze dzieje Knyszyna są już udokumentowane i godne uwagi. Szczególnie dotyczy to czasów i panowania Jagiellonów, którzy tę miejscowość darzyli szczególnym sentymentem. Przyczyną tego mogło być położenie Knyszyna (pogranicze z Litwą, skraj Puszczy Knyszyńskiej), ewentualnie zdrowy klimat i możliwość polowań na grubego zwierza. Ostatni z Jagiellonów, Zygmunt August właśnie w Knyszynie zakończył swoje życie, co upamiętnia okazała tablica w parafialnym kościele i pomnik Króla przed Urzędem Miasta. Na rynku knyszyńskim znajdował się także sarkofag z sercem królewskim. Dzisiaj nie pozostało nic ani z tego sarkofagu, ani z Zamku Myśliwskiego, w którym Król zakończył swoje życie, ani z budynków dworskich. Wielka szkoda, bo zarówno postać Wielkiego Króla Zygmunta jak i pamiątki po nim zasługują na szacunek. Niektórzy z historyków stawiają nieśmiałe pytanie, że może podziemia kościoła i zasypane krypty kryją te relikwie?

Obecny kościół murowany pochodzi z XVI wieku i są to najstarsze mury kościelne w naszej Archidiecezji. Konsekrowany w 1601 roku obchodzi właśnie teraz rocznicę 400-lecia konsekracji. Upamiętni to między innymi okazały Krzyż na skrzyżowaniu głównych dróg, który został nazwany Krzyżem Przełomu Tysiącleci.

Należy podkreślić i to , że Knyszyn był siedzibą dziekana, oraz stolicą dekanatu od chwili podziału diecezji na dekanaty. Ta mała osada jest więc najstarszym dekanatem w naszej Archidiecezji. Obecnie jest to dekanat najliczniejszy w placówki duszpasterskie i najbardziej jednolity wyznaniowo. Posiada na swoim terenie trzy miasta i Sanktuarium z koronowanym Obrazem Matki Bożej. Granice dekanatu knyszyńskiego prawie pokrywają się z granicami starostwa monieckiego. Z osobliwości należy wymienić także jezioro im. Króla Zygmunta Augusta, które jest największym zbiornikiem wodnym, wykopanym przez człowieka na terenie całego kraju. Obecnie jest tu hodowla karpia, który smakowo zasługuje na przydomek "królewski".

Na terenie parafii istnieją dwie kaplice dojazdowe: Nowiny Kasjerskie i Chraboły, w których odprawiane są nabożeństwa w każdą niedzielę. Ponadto w szpitalu jest kaplica, w której Msze święte są odprawiane w popołudnie sobotnie. Oprócz tego, księża spełniają dyżury duszpasterskie wśród chorych obłożnie. Od prawie dwu lat Knyszyn stał się znany w całym kraju ze względu na konflikt z Mońkami na tle szpitala w Knyszynie. Sprawa jest nabolała i nie przynosi chluby jednej i drugiej stronie. W ubiegłym roku w Knyszynie odbyły się dożynki na szczeblu wojewódzkim, a od kilkunastu lat odbywają się liczne imprezy kulturalne w Domu Kultury. Jest to efekt owocnej współpracy pracowników Domu Kultury, Samorządu i Duszpasterzy. Znamiennym znakiem tej współpracy jest miejscowy periodyk "Goniec Knyszyński", uznawany za najlepszy w swojej kategorii w województwie. Miejscowi poeci i historycy w Bibliotece tego pisma drukują swoje prace twórcze.

Parafia Knyszyn liczy obecnie około 4400 wiernych, w większości są to mieszkańcy samego Knyszyna. W pracy duszpasterskiej biorą udział trzej kapłani, a w pracy katechetycznej dodatkowo dwie katechetki. Są także Siostry Pasterzanki, obecnie jednak w wieku emerytalnym. Ich kaplica jest także miejscem Eucharystii okolicznościowej, z której korzystają nie tylko siostry, ale również zaprzyjaźnione z Domem Zgromadzenia starsze panie.

Wizytacja Pasterska, która odbyła się w czerwcu, jest okazją do ożywienia duszpasterstwa i życia religijnego. Może będzie to "nowy czas" - jaki on będzie?

Ks. Alfred Ignatowicz