Każdy spowiednik przed udaniem się do konfesjonału powinien chociaż krotko pomodlić się, wzywając pomocy Ducha Świętego, aby mógł dobrze spełnić zadanie szafarza sakramentu pokuty i pojednania. Potrzebne jest mu Boże światło i Boża miłość, bowiem dzięki tym darom będzie mógł dobrze ocenić stan duszy penitenta, pouczyć go i obdarzyć Bożym miłosierdziem. Kapłani spowiednicy modlą się też za swoich penitentów; za tych, którzy przystąpią do kratek konfesjonału. Rytuał poleca też penitentom, aby przed spowiedzią w modlitwie wzywali pomocy Ducha Świętego i prosili Boga o przebaczenie grzechów (OP 15). Przygotowujący się do spowiedzi powinien uczynić, w miarę możliwości, jak najbardziej dokładny rachunek sumienia i poznać stan swojej duszy, "zastanowić się, czy jego życie jest zgodne z przykładem i przykazaniami Chrystusa" (OP 15). W rachunku sumienia trzeba zwrócić uwagę na nasze postępowanie wobec Boga, bliźniego i siebie samego. O ile to możliwe, trzeba przypomnieć ilość popełnionych grzechów ciężkich. Robimy też rachunek sumienia z grzechów powszednich. Tradycyjnie korzysta się w przygotowaniu do spowiedzi z książeczek do nabożeństwa. Nie jest dobrze, gdy dorośli posługują się książeczkami do nabożeństwa swoich dzieci od I Komunii św. Inna jest problematyka życia dziecka, jego obowiązków; inne obowiązki ma człowiek dorosły. Jeżeli korzystamy z książeczki do nabożeństwa, niech będzie to tekst odpowiedni do naszego wieku. Warto wiedzieć, że dość dużo publikuje się wzorów rachunku sumienia dla dzieci, młodzieży i dorosłych, z czego można skorzystać. Po uczynieniu dokładnego rachunku sumienia trzeba wzbudzić żal za grzechy wraz z mocnym postanowieniem poprawy. Należy też pamiętać o konieczności pojednania się przed spowiedzią ze swoimi bliźnimi, o potrzebie wzajemnego przeproszenia i przebaczenia.

Rytuał zaznacza, że gdy penitent przystępuje do kratek konfesjonału, to kapłan spowiednik życzliwie go powinien przyjąć. Przystępujący do spowiedzi wypowiada pozdrowienie: "Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus", a kapłan odpowiada: "Na wieki wieków. Amen". Następnie penitent żegna się pobożnie, mówiąc: "W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Amen". W tym czasie kapłan kreśli nad penitentem znak krzyża nic nie mówiąc. Następnie kapłan (dowolnie) zachęca penitenta do ufności w Boże miłosierdzie słowami Pisma Świętego wypowiadanymi w brzmieniu dosłownym lub w parafrazie, np.: "Niech przyjmie cię Pan Jezus, który nie przyszedł wzywać do nawrócenia sprawiedliwych, ale grzeszników. Jemu zaufaj" (por. Łk 5,32). Penitent może odpowiedzieć: "Amen".

Penitent, zwłaszcza jeśli nie jest znany spowiednikowi, określa swój stan (np. osoba zamężna, żonaty, ojciec, matka, uczeń, studentka, ksiądz, siostra zakonna, alumn itp.). To pomoże spowiednikowi w sprawowaniu jego funkcji w konfesjonale. Przystępujący do spowiedzi następnie określa czas ostatniej spowiedzi, informuje od odprawieniu pokuty (lub nieodprawieniu), przedstawia swoje trudności w prowadzeniu życia chrześcijańskiego oraz inne okoliczności, których poznanie ułatwi spowiednikowi wykonywanie jego posługi (OP 42).

Penitent powinien teraz wyznać Bogu wobec kapłana wszystkie swoje grzechy ciężkie, ich ilość i okoliczności popełnienia. W przypadku zapomnienia któregoś z grzechów ciężkich spowiedź będzie ważna. Zapominany grzech wyznamy na następnej spowiedzi. Natomiast świadome zatajenie grzechu ciężkiego czyni spowiedź nieważną i świętokradzką. Wyznajemy też grzechy powszednie, które przypomnieliśmy w czasie rachunku sumienia. Rytuał przypomina spowiednikowi, aby przyszedł, jeżeli trzeba, z pomocą penitentowi w wyznawaniu jego grzechów szczególnie wtedy, gdy o to on prosi. Spowiednik czasami jest zobowiązany postawić penitentowi niezbędne pytania, aby w ten sposób wyznanie grzechów było pełne. W razie potrzeby spowiednik poucza penitenta, daje mu odpowiednie wskazania, uwagi, napomnienia. Nieraz podnosi penitenta na duchu i zachęca do dalszego wysiłku w czynieniu dobra i zwalczaniu zła. Spowiadający kapłan jest zobowiązany do naznaczenia odpowiedniej do wielkości grzechów pokuty, czyli zadośćuczynienia. Tradycyjnymi czynami pokutnymi są: modlitwa, post (różnego rodzaju umartwienia) i jałmużna, czyli dobre uczynki. Przy grzechach kradzieży penitent zostaje zobowiązany do restytucji, tzn. do zwrotu skradzionej rzeczy; w przypadku oszczerstwa - do jego odwołania i naprawienia krzywdy wyrządzonej bliźniemu. Penitent dla słusznej przyczyny może poprosić spowiednika o zmianę zaproponowanej pokuty na inną, ewentualnie o jej zwiększenie. Pamiętajmy, że na ogół otrzymujemy małą pokutę. Jest ona pewnym znakiem, że należy pokutować przez całe swoje życie i w tej intencji więcej modlić się, umartwiać i czynić wiele dobrego.

Kapłan po naznaczeniu pokuty wzywa penitenta do okazania żalu wraz z mocnym postanowieniem poprawy. Zwykle bijemy się w piersi, mówiąc: "Boże, bądź miłościw mnie, grzesznemu" (Łk 18,13). Możemy tez użyć innych słów wyrażających nasz żal i wolę poprawy. Następnie spowiednik wyciąga prawą rękę i wypowiada słowa rozgrzeszenia: " Bóg, Ojciec miłosierdzia, który pojednał świat ze sobą przez śmierć i zmartwychwstanie swojego Syna i zesłał Ducha Świętego na odpuszczenie grzechów, niech ci udzieli przebaczenia i pokoju przez posługę Kościoła i ja odpuszczam tobie grzechy w imię Ojca i Syna, + i Ducha Świętego". Penitent powinien słyszeć słowa rozgrzeszenia i żegnając się odpowiedzieć: "Amen".

W odnowionej liturgii proponuje się uwielbienie Boga. Po rozgrzeszeniu kapłan mówi: "Wysławiajmy Pana, bo jest dobry". Penitent odpowiada: "Bo Jego miłosierdzie trwa na wieki". Kapłan oznajmia: "Pan odpuścił tobie grzechy. Idź w pokoju". W tym czasie daje znak zakończenia spowiedzi, pukając w konfesjonał. Zamiast uwielbienia spowiednik może odmówić piękną modlitwę: "Męka Jezusa Chrystusa...", w której wzywa wstawiennictwa Najświętszej Maryi Panny i Świętych oraz prosi, aby dobre uczynki penitenta, które spełni oraz cierpienia, które zniesie, stały się zadośćuczynieniem za jego grzechy i wyjednały w rezultacie mu zbawienie. Modlitwa kończy się słowami: "Idź w pokoju". Może też kapłan wypowiedzieć inny tekst oznajmiający penitentowi zakończenie spowiedzi, udzielenie mu miłosierdzia Bożego i pojednania z Bogiem, i Kościołem. Penitent odchodząc od konfesjonału tradycyjnie mówi: "Bóg zapłać". Może też (dowolnie) ucałować stułę.