„Skąd ja mogę wiedzieć co ja myślę, skoro nie słyszę, co ja mówię” - to zabawne zdanie potwierdza moje życiowe doświadczenie: warto swoje myśli zamieniać w słowa. Myśl, którą słyszę już wypowiedzianą, zazwyczaj staje się początkiem poszukiwania słów jeszcze głębiej oddających moją intencję. (Ten sam mechanizm działa podczas pisania.)
   Dzisiaj pragnę się zatrzymać nad słowami, które są według mnie najważniejsze, kiedy myślę o wychowywaniu się, jako sensie życia matki, ojca, nauczyciela, kapłana, poety, policjanta, polityka ... być może każdego człowieka.
   Wydaje mi się, że rzeczywistości dramatu pracy wychowawczej nie zmieścimy w jednym pojęciu, lecz konieczne jest sformułowanie zestawu pojęć, które wzajemnie się przenikając i uzupełniając przybliżą istotę trudu wychowywania się. Oto moja propozycja:
   1. mądrość
   2. dobro
   3. odwaga
   4. praca
   Są to cztery filary domu, w którym może zamieszkać szczęście.
   Ad.1. Nie będzie mądrym człowiekiem osoba, która nie rozpozna podstawowego klucza, który otwiera serce i umysł drugiego człowieka - nie istnieje mądrość bez miłości. Poczucie rzeczywistości i wyobraźnia podpowiada, że nie ma miłości bez Krzyża.
   Ad.2.Każdy wolny człowiek ma możliwość wybrania dobra. Granicą moich decyzji jest dobro drugiej osoby i moje duchowe dobro. Otrzymaliśmy w przedziwnym i tajemniczym podarunku sumienie, które pozwala rozpoznać podstawowe zasady życia, jako niezmienne i jedyne. Od chwili, kiedy zdecyduję się je przyjąć za własne, nie podlegają już żadnej dyskusji. W innym przypadku omijałbym kategorię dobra.
   Ad. 3. Aby zdecydować się na życie „po swojemu”, życie, za którego jakość, barwę, rytmy i sens biorę osobistą odpowiedzialność - potrzeba wiele sił, energii, wewnętrznego ognia. Aby stawić czoło raczej bezmyślnym (żeby nie powiedzieć wprost - głupim) propozycjom współczesnych środków masowego przekazu, aby wpisać się w przestrzeń wyborów poza regułą przyjemności - potrzeba odwagi. Człowiek taki natychmiast znajdzie się w mniejszości. „Nawiedzony” - będzie łagodnym epitetem.
   Ad. 4. Trud pokonywania przeszkód, towarzysząca temu wytrwałość, umiejętność tworzenia projektów i wykorzystywanie doświadczeń i szans, jakie stwarzają popełnione błędy, nieustanna refleksja nad tym, jak realnie mogę wykorzystać otrzymane talenty na rzecz poszerzania dobra wspólnego - to nazywam pracą. Nieustanne pogłębianie samoświadomości - poprzez wykorzystywanie wiedzy - tej płynącej z tradycji, z literatury, z najnowszych zdobyczy naukowych, to wszystko nazywam pracą.
   Zaangażowany w nadawanie kształtów i form życia swego i najbliższego otoczenia, człowiek taki stwarza sobie i najbliższym szansę życia szczęśliwego. Błogosławieństwa i łaskę otrzymał w darze. Jak wykorzysta życiową szansę?
   Powyższa refleksja jest propozycją pewnej syntezy, która mogłaby stać się początkiem rozmowy na temat możliwości zaangażowania się Czytelników w zreformowanie samych siebie. Co możemy zrobić, aby przekroczyć próg nijakości i bezradności (grzech zaniechania? lenistwa ? egoizmu?) i w kręgu realnych wpływów zmieniać rzeczywistość na bardziej przychylną każdemu człowiekowi, którego spotykamy?
   Kształtowanie współczucia, miłości, jako bazy mądrości życiowej, a także dbanie o czystość własnych wyborów moralnych - bycie dobrym człowiekiem, zachęcanie do bycia odważnym, honorowym (nie tylko modną „ulęgałką”) oraz tworzenia nawyków wytrwałej pracy (łącznie ze znoszeniem trudów i cierpienia) - takie widzę obszary pracy wychowawcy we współczesnym, zreformowanym szkolnictwie. Ktoś powiedział, że tam, gdzie jest zaangażowanie, tam i jest Opatrzność. Słowo się rzekło, Panie Boże.
   * * *
   
   c.d. „życiowych” i krótkich porad:
    1. Pamiętaj, że najważniejsze, aby najważniejsze było najważniejsze.
    2. Kiedy usłyszysz, że ktoś dobrze mówi o twoim przyjacielu, powtórz mu to.
    3. Pracuj w takiej firmie, która pokłada w tobie nadzieję.
    4. Osiągaj sukcesy dzięki temu, co robisz dla innych, nie kosztem innych.
    5. Dbaj raczej o szacunek niż o popularność.
    6. Występuj w obronie swoich zasad, nawet gdybyś stawał sam przeciwko wszystkim.
    7. Nigdy nie zrywaj kontaktów z dziećmi, niezależnie od tego, co będą robić.
    8. Kiedy widzisz, że twoje dzieci uczą się czegoś nowego i ważnego, napisz liścik ze słowami podziękowania do ich nauczyciela.
    9. Bądź wierny.
   10. Szczęśliwa przyszłość zaczyna się dzisiaj - pamiętaj.