Ks. Stanisław Hołodok
Sakrament pokuty i pojednania (IV)

Szafarz sakramentu

Pan Jezus powierzył Apostołom posługę jednania (J 20,23; 2 Kor 5,18), więc biskupi, jako ich następcy, oraz prezbiterzy, współpracownicy biskupów, spełniają tę funkcję. Kościół uczy, że biskupi i prezbiterzy, czyli księża, na mocy sakramentu święceń mają władzę odpuszczania wszystkich grzechów “w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego” (KKK 1461). Kodeks prawa kanonicznego z 1983 r. (dalej=KPK) precyzuje, że tylko kapłan jest szafarzem sakramentu pokuty i pojednania (kan. 965), chociaż spowiadają też i biskupi. Kapłani funkcję spowiednika spełniają w łączności ze swoim biskupem diecezjalnym. Biskup diecezjalny, w naszej archidiecezji Arcybiskup Metropolita, czuwa nad sprawowaniem sakramentu pokuty i pojednania, aby to było czynione godnie, zgodnie z prawem Kościoła i pożytkiem zbawiennym spowiadających się.

Kapłan spowiednik wypełnia w konfesjonale posługę Jezusa Dobrego Pasterza, który szuka zagubionej owieczki; posługę dobrego Samarytanina opatrującego rany; Ojca, który czeka powrotu marnotrawnego syna i przyjmuje go, gdy powraca; sprawiedliwego Sędziego, który nie może mieć względu na osobę spowiadającą się i wydaje sprawiedliwy sąd, ale też jednocześnie miłosierny. Kapłan powinien być znakiem i uobecnieniem miłosiernej miłości Boga wobec grzesznego człowieka. Spowiednik, jak uczy Kościół, nie może być panem sakramentu pokuty i. pojednania, ale jego sługą. Kapłan jest postrzegany jako alter Christus - drugi Chrystus. W nim, gdy sprawuje liturgię, rzeczywiście jest obecny uwielbiony i zmartwychwstały Chrystus (por. KL, 7). Powinien więc spowiednik w swojej funkcji łączyć się z intencją i miłością Chrystusa, który otaczał się grzesznikami i mówił, że nie zdrowym trzeba lekarza, ale chorym (por. Mt 9,12). Od spowiednika wymaga się, aby odznaczał się głęboką znajomością zasad moralności chrześcijańskiej, doświadczeniem w sprawach ludzkich, szacunkiem i delikatnością wobec penitenta. Powinien też kochać prawdę i być wiernym nauczaniu Kościoła oraz prowadzić penitenta do poprawy jego postępowania i pełnej dojrzałości chrześcijańskiej. Kapłan zasiadający w konfesjonale, według życzenia Kościoła, ma modlić się za penitenta, nawet pokutować i powierzać go miłosierdziu Bożemu (KKK 1465-1466).

Do ważnego odpuszczenia grzechów wymaga się, aby szafarz, oprócz władzy święceń, posiadał upoważnienie do jej wykonywania w odniesieniu do wiernych, którym udziela rozgrzeszenia (KPK kan. 966 § 1). Upoważnienie do spowiadania wiernych w całym Kościele mają: papież, kardynałowie i biskupi. Każdy kapłan może ważnie udzielić rozgrzeszenia w niebezpieczeństwie śmierci penitenta.

Każdy kapłan, któremu powierzono troskę o wiernych (proboszcz, wikariusz, rektor kościoła, kapelan szpitala) jest obowiązany dbać, ażeby wierni mu powierzeni mogli wyspowiadać się, kiedy o to proszą w sposób uzasadniony.

Tajemnica spowiedzi

Tajemnica spowiedzi obejmuje nie tylko wyznane grzechy, ale też wszystko, co z okazji spowiedzi zostało powiedziane spowiednikowi, a ujawnienie tego sprawiłoby penitentowi przykrość. Stąd też nie wolno spowiednikowi słowami lub w jakikolwiek inny sposób w czymkolwiek naruszyć tego, co wyznał penitent (KPK kan. 983 § 1). Zachowanie tajemnicy spowiedzi obowiązuje wówczas, gdy kapłan nie mógł udzielić rozgrzeszenia. Nie wolno też naruszać tajemnicy spowiedzi w przypadku ochrony swojego życia. Tajemnica spowiedzi obowiązuje także po śmierci penitenta. Penitent mógłby jednak zwolnić spowiednika z zachowania tajemnicy. Zdarzyć się może, spowiedź odbywa się przy pomocy tłumacza. Tłumacz wówczas jest zobowiązany do ścisłego zachowania tajemnicy spowiedzi (KPK kan. 983 § 2). Naruszenie tajemnicy spowiedzi jest zagrożone sankcją karną. Spowiednik naruszający bezpośrednio tajemnicę spowiedzi sakramentalnej podlega karze ekskomuniki zarezerwowanej Stolicy Apostolskiej. W przypadku pośredniego naruszenia tej tajemnicy ma ponieść inną, mniejszą karę (KPK 1388 § 1). Również penitent w pewien sposób jest zobowiązany do tajemnicy. Nie powinien rozpowiadać tego, co usłyszał w konfesjonale. Także ci, którzy np. oczekując na spowiedź usłyszeli coś ze spowiedzi danej osoby, ze względu na miłość bliźniego, a także ze względu na pewne osobiste urobienie, takt, powinni zachować tajemnicę.

Miejsce sprawowania sakramentu pokuty i pojednania

Właściwym miejscem sprawowania tego sakramentu jest kościół lub kaplica (KPK kan. 964 § 1). W zwyczajnych warunkach spowiedź ma odbywać się w konfesjonale. Należy zatroszczyć się, aby konfesjonały znajdowały się w widocznym miejscu świątyni, były zaopatrzone w kratę między spowiednikiem i penitentem oraz aby zapewniały dyskrecję i w miarę możliwości były wygodne dla spowiednika i penitenta (por. KPK 964 § 2). Konferencja Episkopatu Polski ustaliła, że zwyczajnym miejscem spowiedzi ma być konfesjonał ustawiony w kościele, kaplicy i w miejscach, gdzie miejscowy ordynariusz pozwala na sprawowanie Mszy św., np. w sali katechetycznej. W wypadkach koniecznych można słuchać spowiedzi i udzielić rozgrzeszenia w każdym miejscu, także bez konfesjonału.

Strój spowiednika

Kapłan zasiadający w konfesjonale powinien być ubrany w sutannę, komżę lub albę i stułę fioletowego koloru (OP 14).

Czas sprawowania sakramentu pokuty i pojednania

Wierni mogą przystępować do sakramentu pokuty i pojednania w każdym czasie, tzn. każdego dnia i o każdej porze. Powinni jednakże oni liczyć się z czasem swoich kapłanów duszpasterzy, jeżeli nie zachodzi bardzo ważna potrzeba. Duszpasterze powinni jednak dla porządku i dobra swoich wiernych podać godziny spowiadania. Dobrze byłoby, aby nie spowiadano podczas Mszy św., chociaż w polskich warunkach nie zawsze będzie to możliwe. Kościół życzy, aby w okresie Wielkiego Postu i Adwentu duszpasterze dali większą możliwość wiernym w skorzystaniu ze spowiedzi. Poleca się w tych okresach celebrację nabożeństw pokutnych, poprzez które wierni będę bardziej usposobieni do sakramentu pokuty i pojednania (OP 13). Odnowione Obrzędy pokuty przypominają księżom proboszczom, aby w Wielkim Poście i Adwencie zapraszali kapłanów z sąsiednich parafii do pomocy w spowiadaniu.

Należy także dać sposobność do odbycia spowiedzi głuchym i głuchoniemym w odpowiednim czasie i miejscu.


powrót